بررسی تأثیر کودهای زیستی بر کیفیت، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم سیب‌زمینی (Solanum tuberosum)

سابقه و هدف: سیب‌زمینی یک محصول زراعی پر نهاده است که در ایران برای تولید آن کودهای حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم به مقدار بسیار زیاد مصرف می‌گردد. با‌ این ‌وجود عملکرد آن کمتر از پتانسیل آن در شرایط مطلوب است. در این سیستم کشاورزی پرهزینه و کم‌بازده، ریزجانداران مفید خاک می‌توانند نقش مهمی در بهبود عملکرد و کاهش هزینه ایفا کنند. کیفیت خاک علاوه بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، ارتباط بسیار نزدیکی با خصوصیات زیستی آن دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات باکتری‌های حل‌کننده پتاسیم، فسفات و تثبیت‌کننده نیتروژن بر رشد سیب‌زمینی و افزایش تولید غده و ماده خشک و همچنین صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی و تولید محصول سالم‌تر می‌باشد. مواد و روش‌ها: این مطالعه در سال 1395 به‌صورت آزمایش کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. عوامل آزمایش شامل نه برنامه‏ غذایی؛ باکتری‌های حل‌کننده فسفات (فسفوپاورباکتر دایان)، باکتری‌های حل‌کننده پتاسیم (پتاپاورباکتر دایان)، باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن (نیتروباکتر دایان)، باکتری‌های حل‌کننده فسفات به‌همراه کود فسفاته (سوپرفسفات تریپل)، باکتری‌های حل‌کننده پتاسیم به‌همراه کود پتاسه (سولفات پتاسیم)، باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن به‌همراه کود نیتروژنه (اوره با 46 درصد نیتروژن)، باکتری‌های حل‌کننده فسفات و پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن، باکتری‌های حل‌کننده فسفات و پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن به‌همراه کودهای فسفاته، پتاسه و نیتروژنه و شاهد (بدون کود شیمیایی و بیولوژیک) به‌عنوان کرت اصلی و دو رقم سیب‌زمینی (فونتانه، سانته) به‌عنوان کرت‌های فرعی بود. یافته‌ها: کاربرد هم‌زمان باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن موجب تولید بیشترین شاخص سطح برگ در رقم فونتانه شد. در رقم سانته دو تیمار استفاده از باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن و تیمار کاربرد هم‌زمان باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن بیشترین شاخص سطح برگ را تولید کردند. بیشترین میزان وزن خشک اندام هوایی در رقم فونتانه در تیمار کاربرد هم‌زمان باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن به‌دست آمد. در رقم سانته تیمار کاربرد باکتری‌های آزادزی تثبیت‌کننده نیتروژن همراه با کود شیمیایی نیتروژنه بیشترین وزن خشک اندام هوایی را تولید کرد. استفاده از باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن به‌طور هم‌زمان باعث افزایش قابل توجه تعداد غده در بوته در هر دو رقم گردید. رقم فونتانه در تیمار مصرف باکتری حل‌کننده پتاسیم به‌همراه کود سولفات پتاسیم بیشترین عملکرد غده قابل فروش را تولید کرد که نسبت به شاهد 37 درصد افزایش عملکرد داشت. بیشترین عملکرد غده قابل ‌فروش در رقم سانته در تیمار کاربرد هم‌زمان باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن به‌همراه کودهای شیمیایی فسفات، پتاس و نیتروژن به دست آمد که 36 درصد بیشتر از تیمار شاهد بود. بیشترین درصد ماده خشک، وزن مخصوص غده و درصد نشاسته در هر دو رقم در تیمار کاربرد تمام باکتری‌ها به‌همراه کودهای شیمیایی و کمترین مقدار این ویژگی‌ها در تیمار شاهد حاصل شد. در رقم فونتانه تیمار استفاده از باکتری‌های حل‌کننده فسفات به‌همراه کود شیمیایی فسفاته کمترین مقدار قندهای احیاء کننده را تولید کردند. کمترین مقدار قندهای احیاء کننده در رقم سانته در تیمار استفاده از باکتری‌های حل‌کننده فسفات حاصل شد. در رقم فونتانه تیمارهای کاربرد تمام باکتری‌ها و در رقم سانته تیمار کاربرد باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن بیشترین میزان مهار فعالیت رادیکال DPPH را دارا بودند. بیشترین و کمترین میزان فنول کل به ترتیب در تیمار شاهد و کاربرد باکتری‌های حل‌کننده پتاسیم به‌همراه کود سولفات پتاسیم با 75 درصد اختلاف مشاهده شد. نتیجه‌گیری: در مطالعه حاضر کاربرد کودهای زیستی در سیب‌زمینی نشان داد که این کودها قابلیت بهبود ویژگی‌های فیزیولوژیک، عملکرد و کیفیت را داشته و با مصرف کمتر کودهای شیمیایی عملکرد قابل قبولی تولید کنند. به‌طور کلی مصرف هم‌زمان باکتری‌های حل‌کننده فسفات، پتاسیم و تثبیت‌کننده نیتروژن به همراه کودهای شیمیایی فسفات، پتاس و نیتروژن موجب تولید بیشترین عملکرد سیب‌زمینی شد.